Zasada monogamii stanowi jedną z podstawowych zasad w polskim prawie małżeńskim. Jest chroniona zakazem zawierania małżeństw przez osoby, które w związku małżeńskim pozostają. Kobieta nie może więc pozostać żoną więcej niż jednego mężczyzny, a mężczyzna nie może być mężem więcej niż jednej kobiety.

Bigamia stanowi przestępstwo z art. 206 kodeksu karnego. Ochrona monogamii jest bardzo ważną i silną w naszym porządku prawnym, skoro prawo karne wkracza w celu jej ochrony. Istotne jest, że odpowiedzialności karnej za to przestępstwo podlega tylko osoba, która już pozostaje w związku małżeńskim, nie zaś osoba, z którą drugie lub kolejne małżeństwo bigamista zawarł.

Istnieją wyjątkowe sytuacje, kiedy małżeństwo zostało zawarte przez osobę, ponieważ jej poprzedniego małżonka uznano za zmarłego, po czym okazuje się, że dana osoba żyje. Jednakże uznanie za zmarłego wywołuje takie skutki jak śmierć, więc małżonek osoby uznanej za zmarłego może zawrzeć nowe małżeństwo. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 1971 r. wydanym w sprawie o sygn. akt II CR 204/71, czytamy, że decydującym czynnikiem ustania małżeństwa w sytuacji, gdy uznany za zmarłego małżonek w rzeczywistości żyje, jest zawarcie małżeństwa w dobrej wierze. Datą ustania małżeństwa w takim przypadku nie jest chwila oznaczona w art. 55 § 1 k.c., tj. ta, która w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego została oznaczona jako chwila jego śmierci, lecz data zawarcia nowego małżeństwa. W świetle bowiem art. 55 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, uznanie za zmarłego jednego z małżonków, który w rzeczywistości żyje, nie przekreśla bytu prawnego małżeństwa, ale daje jedynie możność zawarcia drugiemu małżonkowi nowego małżeństwa w przypadku, gdy strony nowego małżeństwa są w dobrej wierze, tzn. nie wiedzą, że małżonek uznany za zmarłego żyje.

Natomiast, gdy nowe małżeństwo zostało zawarte w złej wierze przez oboje małżonków albo gdy o tym, że osoba uznana za zmarłą żyje, wiedział jej małżonek nowe małżeństwo nie będzie mogło zostać unieważnione, lecz nie wyłącza to odpowiedzialności karnej za przestępstwo bigamii. Pomimo bowiem prawomocnego uznania osoby za zmarłą, w przypadku gdy ona żyje, jej współmałżonka obowiązuje zakaz zawarcia małżeństwa (patrz: wyrok Sądy Najwyższego z dnia 3 lutego 1970 r., w sprawie o sygn. akt II CR 517/69).

Każdy, kto ma w tym interes prawny, jest uprawniony do żądania unieważnienia małżeństwa bigamicznego.
Jednakże istotne jest to, że małżeństwa zawartego z naruszeniem zakazu bigamii nie można unieważnić, jeżeli poprzednie małżeństwo:
1) ustało wskutek śmierci (albo uznania za zmarłego) małżonka, który nie zawarł małżeństwa bigamicznego (tak wskazano w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 1979 r., II CR 161/79, w którym wskazano że art. 18 nie otwiera drogi do unieważnienia małżeństwa, które było bigamiczne, ale następnie wskutek ustania poprzedniego małżeństwa przestało nim być i nie mogło być unieważnione wobec treści art. 13 § 3; OSNC 1980, nr 3, poz. 50),
2) ustało na skutek orzeczenia rozwodu,
3) zostało unieważnione.

Źródło:
- ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.),
- ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.),
- „Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz” pod red. Henryka Doleckiego.

Kancelaria Fortis z siedzibą w Katowicach serdecznie zaprasza do kontaktu w celu uzyskania porady prawnej i rozwiązania Państwa problemu. Zapraszamy klientów indywidualnych oraz biznesowych. Obszar naszego działania to między innymi miasta: Katowice, Mikołów, Sosnowiec, Bytom, Chorzów, Czeladź, Siemianowice Śląskie, Dąbrowa Górnicza i okolice.