Zastrzeżenie prawa pierwokupu oznacza, że rzecz, której takie prawo dotyczy można sprzedać dopiero, kiedy uprawniony do pierwokupu nie skorzysta ze swojego prawa. Do wykonania prawa pierwokupu wystarczy złożenie zobowiązanemu oświadczenia. Prawo to powstaje przykładowo podczas umowy sprzedaży między uprawnionym a zobowiązanym lub podczas innej umowy, czynności prawnej samoistnej albo z mocy ustawy. Przepisy nie określają terminu, w którym prawo to miałoby być wykonane.

W istocie samo tylko zastrzeżenie prawa pierwokupu nie jest zobowiązujące do przeniesienia własności. Po stronie osoby, na rzecz której pierwokup zastrzeżono, powstaje uprawnienie o charakterze kształtującym, które stwarza pierwszeństwo nabycia własności danej rzeczy, jeżeli właściciel zdecydował o jej sprzedaży. Zobowiązany z tytułu pierwokupu ma obowiązek respektowania tego uprawnienia. Podmiot zobowiązany zawiadamia uprawnionego o treści umowy sprzedaży, którą zawarł z osobą trzecią. Wówczas zobowiązany odpowie za uszczerbek, którego doznała osoba uprawniona.

Ażeby zrealizować prawo pierwokupu niezbędne jest zawiadomienie uprawnionego o treści umowy sprzedaży zawartej z osobą trzecią. Zawiadomienie powinno zawierać informację o treści umowy, a więc o wszystkich jej istotnych postanowieniach. Gdy uprawniony otrzyma zawiadomienie od zobowiązanego, winien dokonać prawa pierwokupu w terminie, który został wskazany w umowie albo ustawie, a w razie braku szczególnego terminu obowiązują następujące – co do nieruchomości w ciągu miesiąca, co do innych rzeczy – w ciągu tygodnia, od dnia otrzymania zawiadomienia o sprzedaży.

Za naruszenie albo niewykonanie obowiązków wynikających z prawa pierwokupu przewidziana jest odpowiedzialność odszkodowawcza zobowiązanego. Jednakże samo naruszenie obowiązków ciążących na zobowiązanym z tytułu prawa pierwokupu nie pozbawia skuteczności umowy sprzedaży zawartej przez zobowiązanego z osobą trzecią. Zawarcie bezwarunkowej umowy sprzedaży prowadzi do wygaśnięcia prawa pierwokupu, chyba że zachowuje ono skuteczność wobec nabywcy.

Jak stanowi art. 600 kodeksu cywilnego, skutkiem wykonania prawa pierwokupu przez uprawnionego jest rozwiązanie umowy sprzedaży między uprawnionym a zobowiązanym.

Jeżeli sprzedający uzgodnił z osobą trzecią późniejszy termin zapłaty, kupujący może skorzystać z przysługującego mu prawa pierwokupu tylko wtedy, jeżeli zabezpieczy zapłatę ceny.

Prawo pierwokupu jest niezbywalne, a także niepodzielne, chyba że przepisy szczególne dopuszczają częściowe wykonanie tego prawa. Jeżeli jest kilku uprawnionych, a niektórzy z nich nie wykonywają prawa pierwokupu, pozostali mają prawo wykonać je w całości.

Źrodło:
- ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny,
- „Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część szczególna” pod red. Andrzeja Kidyby.

W celu uzyskania profesjonalnej porady prawnej zapraszamy do kontaktu z Kancelarią Fortis w Katowicach. Nasi prawnicy działają na terenie Katowic, Mikołowa, Sosnowca, Mysłowic i okolicach.