Kodeks pracy przewiduje udzielenie na wniosek pracownika tzw. urlopu bezpłatnego, co oznacza, że formalnie stosunek pracy nadal istnieje, jednak jest czasowo zawieszony. Pracownik nie wykonuje w tym czasie pracy, nie otrzymuje więc wynagrodzenia. Jest udzielany na umotywowany wniosek pracownika. Pracodawca bierze pod uwagę cel urlopu, a także czy jest w stanie zapewnić dalsze prawidłowe wykonywanie pracy w swoim zakładzie. Jeżeli uzna, że nie jest to możliwe, odmawia udzielenia urlopu, a odmowa ta nie podlega kontroli zarówno sądowej, jak i innych organów rozstrzygających spory ze stosunku pracy. Nie określono jaki jest maksymalny okres urlopu bezpłatnego, a więc pracodawca i pracownik mogą się w tej materii dowolnie porozumieć.

Urlop bezpłatny nie jest wliczany do okresu pracy, ale wlicza się do stażu pracy kiedy jest udzielony:
- w celu podjęcia pracy na czas określony u innego pracodawcy,
- młodocianemu pracownikowi łącznie z urlopem wypoczynkowym w okresie ferii zimowych,
- w celu prowadzenia działalności związkowej poza terenem zakładu pracy,
- pracownicy w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem,
- w celu odbycia ćwiczeń wojskowych,
- pracownikowi wybranemu na członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
- na czas pełnienia funkcji członka zarządu komisarycznego banku.

Nie jest możliwe wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę oraz warunków pracy i płacy podczas trwania urlopu bezpłatnego. Jeżeli urlop trwa krócej niż 3 miesiące, pracownik chroniony jest także przed wypowiedzeniem w ramach tzw. zwolnień grupowych. Nie jest możliwe także odmówienie przez pracodawcę zatrudnienia pracownika, który po wykorzystaniu urlopu zgłosił się do pracy.
Ustawa z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. nr 90, poz. 884 ze zm.) reguluje szczególne zasady redukcji etatów ze względów ekonomicznych. Jak stanowi art. 5 ust. 3 tej ustawy, gdy urlop trwa co najmniej trzy miesiące, można zwolnić pracownika w ramach tzw. zwolnień grupowych. Pracodawcy, którzy zatrudniają minimum dwudziestu pracowników, żeby przeprowadzić zwolnienia grupowe muszą wcześniej przeprowadzić konsultacje ze związkami zawodowymi. Na piśmie należy dokonać powiadomienia związków o przyczynach redukcji z powodów ekonomicznych. Gdy konsultacje nie doprowadzą do zawarcia porozumienia, pracodawca ma decydujący wpływ. Wówczas przebieg trzeba samodzielnie zawrzeć w regulaminie redukcji.

Źródło:
-ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.),
- Ustawa z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. nr 90, poz. 884 ze zm.).

Zapraszamy do Kancelarii Fortis w Katowicach celem uzyskania porady prawnej w powyższym zakresie. Nasi prawnicy chętnie udzielą odpowiedzi na nurtujące Państwo pytania.