Zapisem na sąd polubowny nazywamy umowę, na mocy której strony poddają spór pod rozstrzygnięcie sądu polubownego. Kwestia ta została uregulowana w art. 1161 kodeksu postępowania cywilnego. Zapis ten jest dopuszczalny w formie odrębnej umowy albo klauzuli zawartej w innej umowie. Gdy strony umówią się na sąd polubowny w przypadku wyniknięcia sporów związanych z danym stosunkiem prawnym w przyszłości zapis ten nazywamy klauzulą arbitrażową (klauzulą kompromisarską). W praktyce dominujący jest pogląd, że nie można objąć zapisem wszystkich sporów mogących wyniknąć między stronami w przyszłości, niezbędne jest oznaczenie konkretnego stosunku prawnego.

Bezskuteczne są postanowienia zapisu na sąd polubowny, jeżeli narusza on zasadę równości stron. Dla przykładu bezskutecznym będzie zapis uprawniający jedną stronę do wytoczenia powództwa przed sądem polubownym przewidzianym w zapisie albo przed sądem.

Forma zapisu na sąd polubowny
Zgodnie z art. 1162 kpc zapis na sąd polubowny powinien być sporządzony na piśmie. Wymóg będzie spełniony poprzez również przez wymianę pism lub oświadczeń złożonych za pomocą środków porozumiewania się na odległość, które pozwalają utrwalić ich treść. Istnieje możliwość powołania się na przez strony w pisemnej umowie na dokument zawierający poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego, jednak pod warunkiem, że powołanie było tego rodzaju, że czyni zapis częścią umowy. W doktrynie przeważa pogląd, że w razie niezachowania wymagań co do formy zapis na sąd polubowny jest nieważny.

W kodeksie postępowania cywilnego znajdziemy jeszcze jedną formę powstania zapisu na sąd polubowny. Może być dokonany poprzez zamieszczenie go w umowie lub statucie spółki prawa handlowego (a więc spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjnej), a także w statucie spółdzielni lub stowarzyszenia.

Zarzut zapisu na sąd polubowny
W razie wniesienia do sądu sprawy dotyczącej sporu objętego zapisem na sąd polubowny, sąd odrzuca pozew lub wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego, jeżeli pozwany albo uczestnik postępowania nieprocesowego podniósł zarzut zapisu na sąd polubowny przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Sąd polubowny może rozpoznać sprawę mimo, że sprawa o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się przed sądem powszechnym.

Zabezpieczenie roszczeń
Roszczenia dochodzone przed sądem polubownym mogą być zabezpieczane zarówno przez sąd polubowny na wniosek strony lub przez sąd państwowy.

Zawarcie zapisu polubownego przez pełnomocnika
Dopuszcza się zawarcie zapisu na sąd polubowny przez pełnomocnika. Jednakże pełnomocnictwo ogólne nie jest wystarczające do jego sporządzenia, co idzie w zgodzie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, jednak w doktrynie prawniczej przeważa pogląd głoszący, iż pełnomocnictwo ogólne jest uważane za w pełni wystarczające.

Utrata mocy zapisu na sąd polubowny
Utrata mocy zapisu na sąd polubowny występuje w dwóch sytuacjach. Pierwsza dotyczy przypadku, kiedy arbiter bądź arbiter przewodniczący odmawia pełnienia tej funkcji lub gdy pełnienie przez nią tej funkcji jest niemożliwe. Druga to nie przyjęcie przez sąd polubowny wskazany w zapisie sprawy do rozpoznania, bądź niemożliwość rozpoznania sprawy wynikająca z innych przyczyn.

Źródło:
- ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.), - „Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, wyd. V” pod red. Andrzeja Jakubeckiego.

Więcej informacji uzyskają Państwo podczas spotkania z prawnikami Kancelarii Prawnej Fortis w Katowicach. Nasi adwokaci zajmują się profesjonalną obsługą podmiotów gospodarczych, reprezentują naszych klientów przed sądami w całej Polsce.